4

Гэтая кніга стала магчымая дзякуючы атрыманню Максам Шчурам у 2016 годзе літаратурнай прэміі імя Ежы Гедройца. У выніку Шчур займеў у Беларусі выдаўца – Андрэя Янушкевіча, і гэта ўжо чарговая кніга Макса, якую выдаў яго беларускі выдавец. І як тут не пагадзіцца, што літаратурныя прэміі – патрэбная рэч.

Бо ўявіце сабе. Жыве чалавек у ваколіцах Прагі, піша па-беларуску мастацкія творы, а з радзімы ў адказ нігугу. Ні чытацкіх водгукаў, ні прапановаў ад выдавецтваў. Ці доўга яшчэ так будзеш пісаць?

Макс Шчур, начытаўшыся еўрапейскай класічнай і сучаснай літаратуры, натуральна стаў адэптам еўрапейскага літаратурнага мейнстрыму, калі ў цэнтры твора знаходзіцца ўнутраны свет наратара. Гэта, можна так сказаць, не зусім у традыцыі беларускай прозы. Звычайна беларускі празаік апісвае нейкую гісторыю, нейчы лёс, часам спрабуе яго ахарактарызаваць з пазіцыі наратара, але не больш таго. У Шчура практычна ў любой гісторыі ў цэнтры твора знаходзяцца пачуцці, думкі, мары, імкненні наратара, то-бок увесь знешні свет падаецца праз шкельцы акуляраў галоўнага героя. Гэтыя шкельцы могуць быць павелічальнымі, замглёнымі, бруднымі, каляровымі – але шкельцамі галоўнага героя. Такім чынам, калі вы захочаце штосьці дазнацца пра Швецыю і прачытаеце аповесць Шчура “Чалавек з футаралам”, у якой апісваецца вандроўка героя па швецкай зямлі, то гэта будзе зусім не тая Швецыя, якую можаце ўбачыць самастойна, наведаўшы гэтую краіну.

Увогуле, часам хочацца пашкадваць самога аўтара, бо ён у сваіх творах так шмат скардзіцца на безграшоўе і нястачу ў замежжы, што паўстае пытанне: а ці былі там у яго шчаслівы хвіліны акрамя наведвання бараў? А з іншага боку: ці было б у яго ў родным Берасці такое шалёнае жыццё, з гэткім багатым наборам прыгодаў, вандровак і чалавечых кантактаў?

Мне асабіста найбольш спадабаліся два творы, якія як бы стаяць асобна ад усяго іншага, што аб’яднала вокладка кнігі, – “Бабуля” і “Самотнік”. У першым Шчур па-майстэрску і з любоўю расказвае гісторыю сваёй бабулі па кудзелі, якая вярнулася з Аргенціны і неўзабаве пачала жыць у Карэлічах. Увогуле, гэта, канешне, крута, калі твая бабуля ведае гішпанскую мову і можа спяваць гішпанскія песні. А ў другім аповедзе – гісторыя дзеда Хведара па мячы. Не сказаць, каб шчаслівая гісторыя, але, відаць, важная для аўтара, у тым сэнсе, што ён адчувае спадчыннасць, якую атрымаў ад дзеда, перадусім у сваім характары.

Вось такія атрымліваюцца “Галасы”. За якімі праглядаецца ўсмешка аўтара, які шле вітанне сваім чытачам з ваколіцаў Прагі.